Właściciele laptopów zdają sobie sprawę z tego, że awaria niektórych elementów może być bardzo poważna. Nie każdy jednak wie, że uszkodzenie dysków twardych może mieć najbardziej przykre konsekwencje. Nieodwracalna utrata części lub wszystkich danych jest najpoważniejszym problemem, jeśli systematycznie nie była robiona kopia zapasowa. I niestety ryzyko dotyczy zarówno modeli budżetowych jak i najlepszych dysków twardych.
Czy jako właściciel laptopa, zastanawiałeś się kiedykolwiek ile wynosi żywotność dysku twardego w nim zainstalowanego? Szacuje się, że przeciętny dysk twardy będzie pracował około 3 do 5 lat i to bez znaczenia czy komputer będzie służył do pracy zawodowej, czy użytku codziennego. Niezależnie od wykonywanych na nim zadań w którymś momencie pojawi się problem z wolną pracą programów lub aplikacji. Zatem jak sprawdzić stan dysku twardego, by uchronić ważne dane przed ich trwałą utratą? Zapraszamy do poradnika.
Na zdjęciu: Dysk HDD Western Digital Black 500GB 2,5'' 32MB SATAIII WD5000LPLX
Dysk twardy w laptopie – kiedy warto sprawdzić jego stan?
Jak już wcześniej pisaliśmy, rodzaj i cena dysku twardego nie może zagwarantować w pełni bezawaryjnego działania. Warto więc na bieżąco robić kopie zapasowe danych np. na zewnętrzny dysk twardy, płyty CD lub DVD. Oczywiście co jakiś czas należy tę czynność powtarzać, by backup był jak najbardziej aktualny. To istotne, gdyż po ewentualnej awarii najczęściej nie udaje się odzyskać żadnych danych.
Posiadacze laptopów powinni więc co jakiś czas przeprowadzać diagnostykę stanu dysku twardego. Pierwszym wyraźnym sygnałem jest zazwyczaj znaczny spadek prędkości pracy sprzętu. Z czasem utrudnia on lub uniemożliwia wręcz swobodne uruchamianie aplikacji i korzystanie z niektórych funkcji systemu operacyjnego. Często występują też fizyczne objawy uszkodzeń, takie jak trzeszczenie czy chrzęszczenie.
Na początku warto samemu wykonać pewne kroki. Po pierwsze trzeba wiedzieć jaki rodzaj dysku jest zamontowany w komputerze przenośnym: dysk HDD czy dysk SSD? Różnią się one między sobą nie tylko budową, ale także sposobem działania, więc ma to spore znaczenie. By sprawdzić jaki jest rodzaj dysku twardego w komputerze mobilnym wystarczy odnaleźć tę informację w zakładce menedżer urządzeń. Tam znajduje się lista komponentów zainstalowanych w laptopie. Do tego celu może także posłużyć Defragmentator dysku twardego bądź w systemie Windows: Optymalizator dysku twardego.
Zobacz polecane dyski twarde
Hproduct=4294,14687,4239,5931,5968,5921
Analiza S.M.A.R.T. – do czego służy? Sprawdzamy stanu dysku twardego
W jaki sposób przeprowadzić test dysku twardego? Są różne narzędzia za pomocą których można sprawdzić stan nośnika danych. Niemal każdy nowoczesny dysk twardy HDD i SDD zapewnia technologię S.M.A.R.T. (ang. Self-Monitoring, Analysis and Reporting Technology). Analiza S.M.A.R.T służy do sprawdzania nośnika pod kątem jego stanu fizycznego, monitorowania parametrów i raportowania ewentualnych błędów. W dyskach SSD parametr S.M.A.R.T informuje o zużywaniu się pamięci flash będącej efektem kolejnych zapisów.
W trakcie analizy system S.M.A.R.T. sprawdza 10 krytycznych parametrów dotyczących stanu nośnika oraz około 30 różnych wartości, które określają m.in.: temperaturę, sumaryczny czas pracy dysku czy liczbę cykli start/stop. S.M.A.R.T pozwala przeprowadzić także ogólne badanie, które zawiera szczegółowe raporty stwierdzające, czy występują problemy z nośnikiem. Do tego celu warto wykorzystać darmowy program, np. CrystalDiskInfo lub HD Tune.
Najważniejsze parametry S.M.A.R.T.
Oto lista najważniejszych parametrów w systemie S.M.A.R.T.:
- 01 / 001 Raw Read Error Rate – parametr określany jako krytyczny. Jego prawidłowa wartość powinna wynosić zero. Pojawienie się innego oznaczenia może oznaczać błędy odczytu z dysku, a więc problem z powierzchnią talerzy lub głowicami.
- 04 / 004 - Start/Stop Count– parametr, który określa liczbę startów i zatrzymań dysku ( nie dotyczy dysków SSD). W nowym dysku nie powinien być wyższy niż 10, w przeciwnym razie oznacza to, że dysk był używany.
- 09 / 009 - Power on Hours Count- określa liczbę godzin łącznej pracy dysku.
- 05 / 005 – Reallocated Sector Count– parametr informujący o ilości relokowanych sektorów, czyli wykorzystanych zapasowych magazynów bloków. Wartość 0 oznacza, że dysk jest w najlepszym stanie. Każda inna wartość może wskazywać na problemy z dyskiem (pojawiające się bad sectory).
- 0A / 010 – Spin Retry Count– liczba prób doprowadzenia do pełnych obrotów dysku. Wzrost tej wartości może wskazywać na problemy mechaniczne a czasem konieczność wykonania natychmiastowej kopii bezpieczeństwa.
- C6 / 198 – Offline Uncorrectable/ Uncorrectable Sector Mount– liczba błędów, które nie mogą być naprawione. Jeśli ta wartość wzrasta, należy wykonać kopię zapasową dysku, by nie przepadły dane.
- B8 / 184 - End-to-End Error – problemy z przekazywaniem informacji z pamięci podręcznej do dysku. Wysoka wartość wskazuje problemy, dlatego im będzie ona mniejsza tym lepiej.
- BC / 188 – Command Timeout– parametr, który wskazuje na problemy z zasilaniem dysku twardego. Można w tym wypadku sprawdzić kable czy są odpowiednio podpięte lub je wymienić.
- C4 / 196 - Reallocation Event Count – ilość operacji relokowania sektorów, zarówno udanych, jak i nieudanych. Parametr powiązany z „05 – Reallocated Sectors Count”. Wartości obu powinny być takie same.
- C5 / 197 – Current Pending Sector Count– liczba sektorów, które oznaczone są jako niestabilne i czekają na operację remapowania. Wysoka wartość tego parametru nie jest wskazana.
- C9 / 201 – Soft Read Error Rate/Off-track errors Mount– zdecydowanie jest to parametr krytyczny, oznacza sumę błędów opuszczenia ścieżki z danymi przez głowicę dysku. Niestety nie do naprawienia, a wartość różna od zera mówi o konieczności wykonania kopii zapasowej danych.
Jeśli chodzi o dyski SSD uszkodzenia mechaniczne zdarzają się zdecydowanie rzadziej, dlatego też tutaj istotnymi parametrami będą:
- E7 - SSD Life Remaining– parametr określający ilość pozostałego życia dysku. Nowy ma wartość 100, która w trakcie użytkowania zaczyna spadać. Wartość 0 nie oznacza, że przestanie działać, ale może oznaczać, że stanie się to wkrótce.
- F1 - Life Time Writes– producenci dysków SSD bardzo często korzystają ze wskaźnika TBW (ang. Total Bytes Written) wyrażanego w GB, który bywa też wyznacznikiem końca gwarancji. Określa wartość zapisanych/odczytanych danych. Do sprawdzenia parametru TBW najlepiej wykorzystać oprogramowanie tworzone przez producenta konkretnego nośnika, np. Toshiba/OCZ SSD Utility czy Samsung Magician.
Pamiętaj, że każdy program może podawać inną nazwę parametru, dlatego ważne są numery identyfikacyjne ID lub HEX. Jeśli S.MA.R.T. wskaże błąd, wcale nie musi to od razu oznaczać natychmiastowej i całkowitej awarii nośnika. Należy wówczas założyć, że jest on w stanie awarii i ostrzega, że za jakiś czas (dzień, miesiąc, rok) przestanie działać. Dobrze jest mieć zrobioną aktualną kopię zapasową najważniejszych danych.
Temperatura dysku – ile powinna wynosić temperatura dysku twardego?
Temperatura nośnika HDD w trakcie wykonywanych zadań to równie ważne zagadnienie. Informację tą także przekazują aplikacje służące do monitorowania parametrów dotyczących dysków twardych. Przegrzanie nośnika HDD to bardzo groźna sytuacja, która może doprowadzić do usterki, awarii a na końcu nawet do całkowitej utraty danych. Prawidłowa wartość tego parametru powinna utrzymywać się między 20 a 50°C, zapewniająca prawidłowe działanie dysku. Jeśli chodzi o dyski półprzewodnikowe, to wyższa temperatura będzie miała wpływ tylko (aż) na spadek wydajności, a dopiero bardzo wysoka może spowodować wewnętrzną awarię i konieczność wymiany dysku SSD na nowy egzemplarz. Jeśli problem pojawia się często, rozwiązaniem może być zakup dodatkowego chłodzenia do dysków twardych.
Na zdjęciu: Dysk SSD Samsung 970 EVO Plus 500 GB M.2 PCIe x 4 MZ-V7S500BW
Podsumowanie
Jeśli na dysku twardym przechowywane są bardzo ważne dokumenty, to z pewnością istotna jest kwestia bezpieczeństwa. Sprawna analiza ich stanu pozwoli uchronić się przed przykrymi niespodziankami i całkowitą ich utratą. Proste i darmowe narzędzia dostępne w Internecie pozwalają testować dysk nawet tym nieco mniej doświadczonym użytkownikom.
Przeczytaj inne artykuły:
Darek Skory
Bezpieczeństwo dysków jest niesamowicie ważne. Dobrze jest przyzwyczaić się do regularnego robienia backupów i sprawdzania stanu plików. Raz zalał mi się dysk zewnętrzny HDD, ale oddałem go do https://magnes-danych.pl/ i szybko zajęli się problemem. Dobrze, że są skuteczne sposoby na odzyskiwanie danych.